Ciklus filmova Hectora Babenca

Program

Ciklus filmova Héctora Babenca od 10. do 14. listopada donosi 5 cijenjenih filmskih naslova - drame Poljubac žene pauka prema romanu Manuela Puiga, Kralj noći, Carandiru prema knjizi Dráuzioa Varelle te krimići Lucio Flavio i Pixote: zakon najslabijeg.

Ciklus prikazujemo u suradnji s Veleposlanstvom Savezne Republike Brazil i Hrvatskog filmskog saveza (Kino Tuškanac). Ulaz je slobodan za članove Filmskog kluba.

Više o Ciklusu pročitajte u tekstu Dragana Rubeše:

Prije no što se preselio u New York, Puig je kao 24-godišnji mladac aterirao u Rim, gdje se upisao na prestižni Centro sperimentale di cinematografia, jer je želio postati režiser, iako ga je sudbina odvela prema nekom drugom smjeru. Za razliku od Puiga koji je rođen u argentinskoj pampi, konkretnije, gradiću General Villegas, gdje je s majkom svakodnevno odlazio u kino gledati holivudske melodrame, Babenco je rođen u Buenos Airesu. Njegova majka Janka Haberberg bila je imigrantica poljsko židovskih korijena. Otac Jaime Babenco bio je argentinski gaucho ukrajinsko židovskih korijena. Poput Puiga, tako je i Babenco završio u Italiji u bijegu od konzervativnog oca koji nije imao razumijevanja za sinove umjetničke sklonosti, surađujući kao asistent Maria Bave i Sergia Corbuccija. Puig nas je napustio 1990. u 47. godini. Babenco nas je napustio 2016. u sedamdesetoj. Povezuje ih Poljubac žene pauka koji je Williamu Hurtu osigurao prvog Oscara. No dok je Puigov roman čisti formalni eksperiment, satkan od dijaloga, monologa, policijskih ispitivanja i teatra (sam komad kasnije će oživjeti na Broadwayu kao mjuzikl), Bebencovoj adaptaciji istog dogodili su se (cenzorski) rezovi u fazi postprodukcije, zbog njenih aluzija na AIDS koji je tada bio sinonim gej kuge.

Iako je sumanuti američki pisac David Foster Wallace često naglašavao da je u Puigovu opusu otkrio najveću inspiraciju, Borges je mrzio nazive njegovih romana. Zato je Puig duhovito povezivao južnoameričke književne toteme s holivudskim divama. Tako je Vargas Llosa u njegovim maštanjima postao Esther Williams, Garcia Marquez je bio Liz Taylor, a Carlos Fuentes ukazao mu se kao Ava Gardner. Sebi je pak dodijelio lik Julie Christie, što bi se zasigurno svidjelo Babencu, jer su se obojica palili na Warrena Beattyja. Zato nije neobično da jedan od najvećih argentinskih pisaca Ricardo Piglia, navodi da se 'Puigova dominantna tema svodila na utjecaj masovne kulture na sentimente, ekstremne emocije, ambigvitete i enigme'. U Poljupcu žene pauka zatvor postaje klaustrofobični prostor u kojem se mačizam koji utjelovljuje politički zatvorenik Valentin Arregui (Raul Julia) sudara s feminim Luisom Molinom (William Hurt), čiji je život 'trivijalan poput filmova'. No, Molina mu odgovara, 'Sve dok ne nađeš ključeve za ta vrata, pobjeći ću na svoj način, hvala ti'. Jer, tema društvenih otpadnika koji su literalno i figurativno završili iza rešetaka, postaje Babencov raison d'etre.

To je postalo evidentno već u Babencovu prvom igranom filmu O rei de noite (Kralj noći), romantičnom dramom o brazilskom Don Juanu rastrganu između dvaju žena. Iako je autor prije tog filma snimo nekoliko dokumentanrih filmova da bi preživio, kad se povratkom iz Europe skrasio u Sao Paolu, među kojima je najpozantiji onaj o legendarnom fozaču Formule 1 Emersonu Fittipaldiju snimljen davne 1973. (O fabuloso Fittipaldi). Dvije godine nakon Kralja noći snima svoj prvi veliki ali u isti mah i odvažni hit Lucio Flavio, o passageiro de agonia o brazilskom pljačkašu koji sondira korupciju brazilske policije, odrede smrti i njihovo nasilje. Film je snimljen u doba kad je Brazil bio gažen čizmom vojne diktature, a sintagma 'hibridnog doksa' bila totalna nepoznanica, iako je brazilski Cinema Novo tada pripadao nekim drugim vremenima, kao žrtva cenzorskih škara.

Slični prosede Babenco koristi i u kultnom Pixoteu čiji motivi eksploatacije i institucionalnog horora prizivaju duhove Bunuelovih Los Olvidados, u priči o trojici klinaca povezanih s gej dilerom i ostarjelom alkoholiziranom prostitutkom, čija oštrica priče reže našu svijest poput noža u krvavom okršaju uličnih bandi (dječak koji glumi Pixotea ubijen je nekoliko godina nakon premijere Babencova komada u bliskom susretu s policijom).

Nakon Poljupca žene pauka, Babenco se nanovo vraća gotovo identičnom ambijentu u drami Carnadiru ambijentiranoj u brazilskom najvećem i najnapučenijem zatvoru, koju je autor opisao kao 'najrealističniji komad iz čitavog mog opusa', dok njihove queer pulsacije sada povezuje scena gay vjenčanja, iako autor u prvi plan stavlja policijsku brutalnost, koja će dovesti do krvavog masakra koji se u stvarnosti dogodio 2. listopada 1992. Inače, Carandiru je označio Babencov povratak brazilskom realizmu, nakon što mu je Poljubac žene pauka osigurao svjetsku slavu, koju je kapitalizirao s Igrom na božjim poljima, u kojoj združuje Stingove ekološke izlete i duhovnost Cira Guerre (Zagrljaj zmije), s Aidanon Quinnom u ulozi naivnog misionara, te plaćenikom Tomom Berengerom koji amazonskim plemenima nudi benzin (ironija je tim veća da je i sam Berenger indijanskih/čejenskih korijena) i njegovim partnerom Tomom Waitsom. A u intimističkom i dostatno autobiografskom Ludom srcu (Coracao iluminado) Babenco se poput njegova junaka vraća u Buenos Aires nakon dvadeset godina da bi posjetio umirućeg oca, pri čemu nas njegova uvodna scena vraća u milje argentinskih boemskih intelektualaca u njihovoj opsesivnoj ideji fotografiranja ljudske duše, kad autor u priču uvodi starog njemačkog umjetnika (fotografija Fritza Langa nije tu bez vraga), iako ćemo ubrzo otkriti da je njegov protagonist i sam postao slavni holivudski redatelj. Imamo tu i reference na junakova voljenog Truffauta (šifra: Jules i Jim), ali i Vincentea Minellija, koji se u filmu, pazi sad, ukazuje kao muškarac niskog rasta s bradom.

Iako je Babencov Carandiru inspiriran stvarnim likom liječnika Drauzia Varelle, kojeg autor spominje kao svog spasitelja, autorov zadnji film Moj hinduistički prijatelj nanovo koketira s intimističkim motivima, s Willemom Dafoeom u ulozi režisera koji umire od raka i koji se u bolnici sprijateljuje s osmogodišnjim Indijcem. Tada postaje evidentno da junakova bolnička soba postaje onaj isti zatvor u kojoj, da parafraziramo Manuela Puiga, nema filmskog projektora da bi na njegovu zidu nanovo ugledao mitsku Ritu Hayworth, koju je njegov Molina toliko obožavao.
(autor: Dragan Rubeša / tekst preuzet s web stranice www.kinotuskanac.hr)