Sve nijanse noira - Mjesečne najave | Art-kino Croatia

Još otkako je Paul Verhoeven napustio Hollywood i shvatio da mu jedino Francuska nudi istinsku slobodu stvaranja (šifra: Elle), postalo je evidentno da je upravo ta zemlja trenutno najveći rasadnik autorskih imena koja baštine slavnu tradiciju noira. To dokazuje i autorski debi Arthura Hararija Crni dijamant, taj krajnje gust i kompaktni film kompleksnih noirovskih figura, čiji nas kadrovi dave u vječnom poigravanju sa žanrovima.Veliki je to film o osveti i nasljeđu u kojem je svaki kadar u isti mah identičan i dijametralan onom drugom, oštar poput dijamantnog reza u laboratoriju Nielsa Schneidera, koji postaje njegova središnja metafora. Film u kojem su ruka i oko poput braće zadojene vječnom taštinom i animozitetom.

Zlatno doba francuskog krimića priziva i Zlatna kaciga Jacquesa Beckera kojim se nastavlja naš epohalni ciklus Zvijezde francuskog filma. Riječ je o krajnje elegantnoj nostalgičnoj evokaciji pariške Belle Epoque, vremenu impresionista i 'apaškog' podzemlja u kojem se događa bolesna romansa nikad senzualnije Simone Signoret i tesara velikog srca Sergea Reggianija, čiji je antipod opaki vođa bande Claude Dauphin. Jer, iako je Becker odigrao znakovitu ulogu u genezi francuskog krimića (Ne diraj u lovu), ovdje je njegov prosede bliži velikom Renoiru kojem je nekad asistirao, dok u isti mah ispisuje odvažnu odu seksualnim slobodama, eksplicitno naglašavajući junakinjinu biseksualnost.

S druge strane, autor političko financijskog trilera Čovjek s tisuću lica Alberto Rodriguez, poznat po izvrsnom krimiću Močvara, sada uranja u ponešto drukčiju političku močvaru, balansirajući negdje na pola puta između Scorsesea i Sorrentina, kroz lik fiksera koji je obavljao prljavi posao za španjolsku vladu, nabavljajući joj oružje za borbu protiv ETA-e. Spasenje dolazi u liku korumpiranog operativca, koji mu se obraća za pomoć u pranju novca. A Augusto Villaronga (Prevtljiva slava) vraća nas još dublje u španjolsku političku prošlost. Njegov impresivni literalni predložak iza kojeg stoji Joan Soleras, ujedno je i prvi katalonski roman koji prikazuje španjolski građanski rat iz ugla poražene republikanske strane (diktator Franco ga je zabranio zbog 'heretičkih ideja'), iako je režiser više fokusiran na njegove melodramatske elemente, poigravajući se omiljenim mu motivima nasilja, gubitka nevinosti, korupcije i zla, te mehanizmima moći i izgubljenim idealima.

Estetikom (istinitog) horora koketira Australac Ben Young u Psima ljubavi kroz likove dijaboličnog para koji je na svoj ranč vabio školarke na porciju silovanja i droge zalivene čašom vina. Ništa manje voajeristički nije ni 'Pljačkaš' u režiji talentirane Izraelke Hagar Ben-Asher čija heroina noću upada u tuđe stanove da bi se dokopala njihovih  intimnih predmeta. A Hans Petter Moland (Poruka u boci) zaokružuje trilogiju pisca Jussija Adlera-Olsena (Žena u kavezu, Ubojce fazana) s likom monstruoznog 'sotoninog sina' koji žrtvama ne oduzima samo vjeru, već i živote, dok su mu za petama ateistički murjak Morck i njegov partner Asad. A žrtve otmice su mali pripadnici rigidne ruralne religijske komune, koja pokazuje da Danska nije samo zemlja sloboda, već i zemlja ksenofobije i predrasuda. Krajnji antipod Asadu postaju heroine razigranog kammerspiela U mojim godinama još skrivam da pušim Rayhane Obermeyer, koje u alžirskom hamamu otkrivaju svoj komadić slobode. A slični teatarski prosede koristi i Paolo Genovese u Potpunim strancima, smjestivši sedmero disfunkcionalnih junaka oko jednog stola, dok je osmi gost večeri publika koja osluškuje njihove dijaloge, kad se zidovi njihova stana sve više počinju zatvarati oko njih kao simulakrum stvarnosti konstruirane po mjeri. Njegov krajnji antipod je Paolo Virzi (Lude od sreće) koji uranja u toskanske suncem obasjane livade i vraća se u Livorno u čijem su miljeu ambijentirane njegove najljepše komedije.

Čak dva filma koja prikazujemo u vašem i našem Art-kinu imaju autorski pečat haićanskog sineaste Raoula Pecka. U doksu Ja nisam tvoj crnac, autor u maniri pedantnog filmskog arheologa sondira rasnu opresiju na kojoj je rođena američka nacija, demontirajući pozitivni diskurs 'američkog sna' kroz tragičnu sudbinu velikog crnačkog pisca Jamesa Baldwina, čije je iskustvo transformirao u dostatno militantni film. Film koji u vremenima Trumpove tiranije postaje aktualniji no ikad. A u Mladom Karlu Marxu, autor prati Marxovu 'bromansu' s Engelsom, portretirajući ljude u sukobu oko različitih ideja i pristupa, dok promatra europsku revolucionarnu klimu kao sukob anarhista stare škole i radikalnih mladoturaka koji su šarali Europom.

I dok je srpski film s najnovijim emotivnim komadom Gorana Paskaljevića Zemlja bogova geografski dosegnuo dosad najviše vrhunce u svojoj povijesti, pri čemu je autor ambijentirao priču u himalajsko selo u koje se vraća njegov junak da bi zadnji put vidio staru ljubav prije no što potpuno izgubi vid (da bi tandem Powell & Pressburger u Crnom narcisu dosegnuo slične vrhove, nije se praktički micao iz londonskih Pinewood studija), slavni nizozemski animator Michael Dudok de Wit snima svoj prvi dugometražni komad ekološkog minimalizma Crvena kornjača u Ghibli studijima.

Uz već tradicionalni odabir filmova s ovogodišnjeg Motovuna, od sezone ćemo se u vašem i našem Art-kinu pod zvijezdama oprostiti uz haiku stihove Williama Carlosa Williamsa koje izgovara Jarmuschov vozač autobusa u neodoljivom Patersonu:

so much depends
upon

a red wheel
barrow

glazed with rain
awater

beside the white
chickens.